Op een mooie zonnige middag liep ik samen met een aantal andere geïnteresseerden de Couperuswandeling door Den Haag. Deze literaire wandeling wordt het hele jaar door georganiseerd door het Louis Couperus Genootschap (meer informatie vind je hier). Onder leiding van een deskundige gids liepen we in tweeënhalf uur langs alle plekken die in het leven en werk van de Haagse schrijver een belangrijke rol hebben gespeeld. Lees mijn (beknopte) verslag!

De wandeling start bij het borstbeeld van Louis Couperus (1863-1923) in de Surinamestraat. Het beeld werd opgericht op 10 juni 1963 ter gelegenheid van Couperus’ 100ste geboortedag. De buurtbewoners koesteren het door H. Sondaar vervaardigde werk: ze maken het regelmatig schoon en men heeft zelfs paaltjes laten plaatsen zodat niemand z’n auto pal voor het beeld kan parkeren vertelt onze gids.

We lopen door naar Surinamestraat nummer 20. De vader van Couperus liet dit huis bouwen en de familie ging er in 1884 wonen. Hier schreef Couperus in 1887-1888 zijn debuutroman Eline Vere (lees hier mijn recensie). Couperus woonde er van z’n 20ste tot z’n 28ste; in 1890 vertrok hij naar Parijs. Tegenwoordig is het huis eigendom van de Egyptische ambassade en staat het al jaren te koop. Foto’s van het interieur zijn te zien op Funda  en op Flickr staat deze reportage. Sfeervol, nietwaar?

Even verderop, op nummer 42, vinden we het hoekpand tussen het brede en smalle deel van de Surinamestraat. Dit huis in neo-renaissancestijl fungeert in Couperus’ De boeken der kleine zielen (1901-1903) als residentie van de familie Van Saetzema. Onze gids leest een fragment voor uit het boek waarin Marietje van Saetzema het uitzicht beschrijft. Couperus’ proza komt zo echt tot leven!

Niet veel later staan we op het middenpad van het Nassauplein (voorheen Nassaukade). Op nummer 4 woonde de familie Couperus in de jaren 1878-1883 nadat zij vijf jaar in Nederlands-Indië hadden gewoond. Louis Couperus was 15 jaar oud toen hij hier kwam te wonen. In vergelijking met de Indische woning die hij gewend was, vond hij dit huis maar bekrompen. Hij concludeerde dat de familie tot de bedelstaf was geraakt! In de roman  Eline Vere is dit huis de woning van Eline’s zus Betsy en woonde Eline bij haar in (ze had twee kamers). Eline vluchtte bij nacht en ontij uit dit huis, een beroemde passage! Onze gids vertelt ons over Couperus’ HBS-tijd, citeert een schoolvriend en haalt Couperus invloedrijke leraar dr. Jan ten Brink aan.

We verlaten de Archipelbuurt en wandelen naar de chique negentiende eeuwse stadswijk Willemspark. Onze gids weet veel historische feiten over het ontstaan van deze buurt te vertellen. Als kleine jongen ging Couperus regelmatig op bezoek bij nummer 9, daar woonde zijn grootvader. Aan de overkant, op nummer 12, woonde de familie Baud. Kleindochter Elisabeth was een nichtje van Couperus en bleek een geschikte huwelijkskandidaat; het stel trouwde vanuit deze woning. De familie Baud stond model van de familie van Lowe uit De boeken der kleine zielen.

Even later staan we voor het huis waar Couperus de oude mevrouw Dercks uit Van oude mensen, de dingen, die voorbijgaan… (1906) laat wonen (lees hier mijn recensie). Vanuit haar salon ziet zij iedere middag de heer Takma over het bruggetje aankomen voor zijn dagelijkse visite aan haar. Het bolle bruggetje (gebouwd in 1844 zodat de koning niet hoefde te wachten bij de ophaalbrug bij het Scheveningse Veer) werd vroeger menigmaal gebruikt door lesauto’s voor de hellingproef, inmiddels is het bruggetje met paaltjes afgezet.

Het bruggetje van Takma brengt ons naar de Mauritskade. Hier, op nummer 43, is Couperus geboren. Destijds droeg het pand het huisnummer 11 en lag het buiten het centrum van het nog kleine Den Haag. Couperus kon zich later nog de vieze geur herinneren die uit de gracht tegenover de voorzijde van het huis opsteeg. Ook zag hij daar als kind tot zijn grote schrik een schaatser door het ijs zakken. Onze gids leest een fragment voor waarin Couperus deze herinnering heeft opgetekend. Verder vertelt hij over de symbolen op de plaquette die sinds 10 juni 1930 het Louis Couperushuis siert.

We lopen door het Noordeinde waar Couperus bij kantoorboekhandel Damen zijn schrijfpapier en lila inkt kocht en hij graag op bezoek ging bij de antiekzaak van  S. van Leeuwen. Couperus was regelmatig te vinden in de lommerrijke tuin. Op die plek is de beroemde foto gemaakt van Couperus samen met zijn hond Brinio. En aan het einde van de straat bevindt zich L’Eglise Wallonne de la Haye, oftewel de Waalse Kerk, waar Couperus op 19 juli 1863 is gedoopt. In dezelfde kerk huwt hij op 9 september 1891 met zijn nicht Elisabeth Baud. Wanneer we door de Oranjestraat wandelen houden we even stil voor het woonhuis van Karel en Cateau uit De boeken der kleine zielen. We luisteren naar een stukje proza waarin dit echtpaar gekarakteriseerd wordt. Ook krijgen we en passant nog de tip mee om een keertje te gaan dineren in Indonesisch restaurant De Poentjak.

We naderen het eindpunt aan het Lange Voorhout 11. Sinds 1998 staat hier het levensgrote bronzen standbeeld van Louis Couperus. Beeldhouwer Cees Verkade heeft het beeld de titel ‘De Hagenaar’ meegegeven. Op de sokkel prijkt Couperus’ bekende uitspraak: ‘Zoo ik ièts ben, ben ik een Hagenaar.’

We schieten nog even binnen bij het beroemde Hotel des Indes (Lange Voorhout 56). Het is zeer onwaarschijnlijk dat Couperus hier ooit heeft geslapen, maar hij liet er wel zijn romanpersonages Constance van der Welcke en haar zoon Addy uit De boeken der kleine zielen logeren.

Met zijn geboortestad Den Haag onderhield Couperus een haat-liefdeverhouding. Ondanks zijn ‘Hagenaar’-uitspraak voelde Couperus zich meer thuis in de mondaine omgeving van de Franse Rivièra of het klassieke Rome dan in de benauwende coterieën van het Den Haag tijdens de eeuwwisseling. Niettemin situeerde Couperus zijn populairste romans Eline Vere, Van oude menschen, de dingen, die voorbijgaan… en De boeken der kleine zielen in de hofstad.

De Couperuswandeling is een mooie manier om meer te weten te komen over het leven en werk van Couperus. Voor wie zijn Haagse romans gelezen heeft, zijn alle locaties extra interessant. Tip: combineer de wandeling met een bezoekje aan het Louis Couperus Museum in de Javastraat en maak er een mooie Couperusdag van!