De moeder van schrijver Erwin Mortier lijdt aan Alzheimer. Hoe ingrijpend deze ziekte is, voor zowel zijn moeder als haar omgeving, beschrijft Mortier in Gestameld liedboek (2011). Het boekt bestaat uit korte fragmenten die samen het relaas vormen van een vrouw die zichzelf kwijtraakt, en een zoon die met lede ogen moet aanzien hoe hij zijn moeder verliest.

‘Ik probeer me voor te houden, het lijkt me voor iedereen, niet het minst mezelf, het beste, dat er niet langer een persoon in dat lichaam huist. Dat er, wanneer je in mijn laden naar lepels of vorken tast of met de vingers de zoom van het tafellaken gelijk wil trekken met de rand van de tafel, niet meer aan het werk ik dan een stel reflexen, restanten van een geheugen van handelingen dat heel even opflakkert in je neuronen.’

Liefdevolle herinneringen worden afgewisseld met twijfels over de toekomst. De schrijver wordt gedwongen na te denken over leven en dood, over zijn en niet-zijn, waarbij hij soms tot filosofische uitspraken komt. Je merkt dat de schrijver vooral geraakt is door het feit dat zijn moeder de taal kwijtraakt, iets wat voor Mortier zo belangrijk is. In dit licht beschouwt hij het als ‘een weelde’ dat hij nog wél in staat is om de taal te hanteren.

Gestameld liedboek is mooi en integer geschreven. Verwacht geen praktische handleiding ‘Hoe om te gaan met een Alzheimerpatiënt’, integendeel. Het boek is weinig hoopvol, ‘alles moet dus kapot’ is min of meer de conclusie. Het boek werd in de media dan ook rauw, ontroerend en pijnlijk genoemd.

‘Haar ‘ik’ valt weg. Dat ‘iets’ dat een persoon zo herkenbaar zichzelf maakt.’ Ik vermoed dat veel van wat Mortier beschrijft herkenbaar is voor mensen die dicht bij een Alzheimerpatiënt staan. Zoals het feit dat iemand lichamelijk nog wel aanwezig is, maar in wezen al niet meer bestaat.

‘De dood die hier aan tafel zit, zijn naam is ma. Aan het hoofd van de tafel zit hij in haar en onze kleren, de vertrouwde plek die hij nu al maanden op haar schuifelende tred van de voordeur naar de eetkamer voor zich opeist.’

Mortier is soms gelaten, dan weer opstandig, teleurgesteld of vertwijfeld. Hij weet alle emoties poëtisch te verwoorden, sommige passages zijn de moeite waard om herlezen te worden. Eigenlijk is Gestameld liedboek niet geschikt ‘voor tusssendoor’, maar eerder een boek om zo nu en dan troost in te vinden.