Ik las een literaire klassieker: Louis Couperus‘ familieroman Van oude mensen, de dingen, die voorbijgaan… (1906). Het boek heeft niet één hoofdpersoon, het verhaal wordt vanuit verschillende personages verteld. Dat wil zeggen: leden van de families Takma, Dercks en Steyn de Weert. Een groot geheim verbindt deze families. Lange tijd geleden – om precies te zijn zestig jaar – is grootvader Dercks in Indië vermoord. Als lezer weet je vrij snel wie de schuldigen zijn: de nu 97-jarige grootmoeder Ottilie Dercks en haar minnaar, de bejaarde heer Takma. Zij hopen hun geheim mee te nemen in het graf. De stokoude dokter Roelofsz kent de ware toedracht, maar zwijgt. Er was nóg een getuige: de baboe uit die tijd, Ma-Boeten. Harold Dercks, de zoon van Ottilie, zag als dertienjarig jongetje hoe de daders het lichaam van zijn vader naar de rivier sleepten. Dit beeld, ‘het Ding’, achtervolgt hem al zestig jaar.

Grootmoeder Ottilie en Takma kregen als gevolg van hun buitenechtelijke relatie samen een dochter, zij heet ook Ottilie. Deze ijdele vrouw is al drie keer getrouwd, maar ook met haar derde echtenoot, Steyn de Weert, is ze niet gelukkig. Ze weet niet dat de oude Takma haar biologische vader is. Haar zoon Lot, een jonge essayist, is verloofd met Elly, de kleindochter van de oude Takma. Grootmoeder Ottilie realiseert zich dat haar kleinzoon straks in het huwelijk zal treden met zijn nichtje. De vreselijke gebeurtenis uit het verleden en Ottilies verhouding met Takma hebben nog altijd hun uitwerking op het heden. De dingen zijn nog niet voorbijgegaan…

Van oude mensen is een roman vol spanning. Hoewel je als lezer zo ongeveer weet wat er in het verleden is gebeurd, blijf je lezen. Couperus legt de focalisatie telkens bij een ander personage, waardoor je geboeid blijft. Het verhaal ontwikkelt zich verder: Lot en Elly trouwen en gaan op reis naar Italië. De jonge Ottilie houdt het niet meer uit in Holland bij haar echtgenoot Steyn de Weert en gaat bij haar zoon Hugh in Engeland wonen. Totdat de oude heer Takma plotseling overlijdt. Zijn dochter Adèle, die bij hem in huis woonde, vindt een brief waarin gesproken wordt over de moord. Ze laat die brief aan Steyn lezen.  Ook een andere zoon van grootmoeder Ottilie, Daan Dercks, is te weten gekomen wat er zich zestig jaar geleden heeft afgespeeld: hij wordt gechanteerd door de zoon van Ma-Boeten, die blijkbaar het gebeuren niet voor zich heeft kunnen houden. Deze Daan deelt zijn zorgen met z’n broer Harold. Tot Daans grote schrik wordt Harold al die tijd gekweld door de beelden van die nacht. Zo weten steeds meer mensen ervan. Geen van allen weten ze precies wie er allemaal op de hoogte zijn.

Het huwelijk tussen de jonge Lot en Elly Takma verloopt niet vlekkeloos. Zij reist naar Sint Petersburg, hij verblijft in Napels. In het zuiden voelt hij zich altijd beter. Daar bezoeken zijn vader en stiefvader Steyn hem. Die laatste onthult het familiegeheim. Vertwijfeld vraagt Lot zich af of hij misschien een roman zou schrijven over de twee oude mensen en de moord in Indië.

Hij glimlachte, schudde zich ontkennend het hoofd. ‘Neen,’ dacht hij, en hij zeide bijna hard-op; ‘het zoû MIJ te romantisch zijn… (p. 246)

Couperus schreef de roman waar Lot over twijfelde. De personages en de omgeving waarin de gebeurtenissen zich afspelen worden door Couperus op een unieke manier geschetst. Zijn taal is zo bijzonder en prachtig. Het maakt dat het boek echt een genot is om te lezen (al is het in het begin misschien even wennen aan het taalgebruik). Heel vaak reflecteren de hoofdrolspelers op zichzelf of hebben ze interessante inzichten. Zoals bijvoorbeeld Lots gedachten over al dan niet trouwen of zijn opvattingen over het schrijverschap. Het geeft stof tot nadenken, zelfs ruim een eeuw later.

Van oude mensen zou een goede eerste kennismaking zijn voor wie nooit eerder iets van deze Haagse schrijver las. De stijl is typisch Couperus, het boek houdt de lezer in z’n greep en de thema’s oud(er) worden, geldzorgen en huwelijksproblemen zijn van alle tijden. Ik raad het je aan!