Soms begin ik opnieuw in een boek zodra ik het uit heb. IJstijd (2014), de nieuwe roman van Maartje Wortel, is er zo één. Dit heeft alles te maken met de manier waarop het verhaal verteld wordt: aan het begin van het boek begrijp je nog maar half wat er aan de hand is. De ik-figuur heet James Dillard, is begin dertig, woont in een hotel en teert op het geld van zijn drukbezette moeder. Zonder enige aanleiding (dat wil zeggen: hij is niet geponeerd tot literair talent, zoals Maartje Wortel zelf) wordt hij gebeld door een dame van een uitgeverij. Het verzoek van deze Monica is of hij een boek wil schrijven. Maar James vraagt zich af: is mijn leven interessant? Wie of wat ben ik eigenlijk?

Ik sta aan de kant en kijk hoe het touw ziept en zwiept; ik spring niet in, het beangstigt me. In plaats daarvan zie ik hoe anderen springen, de een met wat meer talent dan de ander. Ik vraag me af waarom ik niet meedoet. Er is niets om bang voor te zijn – ik ben niet arm, in ben geen jood, ik ben niet zwart, geen vrouw, geen homo, maar een rijke, blanke jongeman. (p. 23)

James is verlaten door zijn grote liefde Marie. Pas met terugwerkende kracht ga je begrijpen waarom hij voortdurend in de tegenwoordige tijd praat. Zijn vroegere oppas Miranda legde het de kleine Jimmy al eens uit: als je doet alsof het nog niet voorbij is, is het ook niet voorbij.

Marie en James leken even gelukkig: ze gingen samenwonen op een eiland in het koude Zweden. Maar tot grote frustratie van Marie heeft James geen doel in het leven, geen plan, hij heeft niks om voor te vechten. Behalve dan gelukkig zijn met Marie. Dit meisje wil op een gevaarlijke manier de controle over zichzelf houden. Intussen kan James er maar niet achter komen waaróm hij een relatie met Marie heeft en daarom loopt het ook verkeerd af met die twee.

Wortel behandelt in deze roman verschillende thema’s. Bijvoorbeeld het gegeven dat een uitgeverij een contract aangaat met een niet-schrijver. Wat is daarvan de waarde? Zijn alle echte schrijvers dood, zoals de uitgeverijdame beweert? Monica moet toegeven: “Soms werkt het, soms werkt het niet. (…) Het was het proberen waard, maar je bent toch niet degene die ik dacht dat je was.” (p. 234)

De schrijfster heeft voortdurend frisse, geestige observaties en bezit een droogkomische logica. Op bijna elke pagina is wel een mooie, intelligente uitspraak te vinden. De tragiek van het verhaal is de onmogelijk liefde van James en het zoeken naar identiteit. De passage waarin James in een dronken bui een brief naar de uitgeverijdame tikt, vond ik heel sterk. De ontmoetingen met cultschrijver Chuck Palahniuk waren ontzettend grappig.

IJstijd is een interessante roman. Omdat het verhaal niet een duidelijk begin en einde heeft, blijf je nieuwsgierig. Ik kon genieten van Wortels stijl en de zijdelingse opmerkingen geven genoeg stof tot nadenken.

In het onderstaande gesprek met Tjitske Mussche (VPRO-radio, Nooit meer slapen) vertelt Maartje Wortel zelf over haar nieuwe roman, heel verhelderend!

Deze blogpost is geschreven in het kader van de online literaire leesclub ‘Een perfecte dag voor literatuur’. Lees hier wat andere bloggers van dit boek vonden.