Kinderen van het ruige land (2012) is de autobiografische roman van schrijver Auke Hulst (1975). Hoewel het boek niet over Auke Hulst zelf gaat, maar over de jongen Kai en het gezin waarin hij opgroeit, is bekend dat de geschiedenis zich werkelijk heeft afgespeeld. Dat geeft het verhaal iets extra schrijnends.

Ergens op het noordelijke platteland staat in bosrijk gebied een soort Villa Kakelbont. Alles kan en mag er. Kai speelt samen met zijn broer Kurt in ‘het ruige land’ en geniet van de vrijheid. Het klinkt romantisch, maar dat is het niet. Want wanneer Kais vader op jonge leeftijd onverwacht overlijdt, blijkt dat de moeder niet in staat is om haar vier jonge kinderen op te voeden. Ze onttrekt zich aan haar verantwoordelijkheden en ontvlucht regelmatig het huis. De kinderen worden aan hun lot overgelaten. Het huis vervuilt en Kai, zijn broer Kurt en hun zusjes Shirley Jane en Deedee zijn op elkaar aan gewezen.

Omdat het huis afgelegen ligt, heeft niemand in de gaten hoe slecht het gesteld is met het gezin. Moeder – afkomstig uit de hogere middenklasse, dromend over een leven als clochard in Parijs – houdt in het dorp de schijn op en liegt tegenover haar kinderen over haar schulden. Kai komt zijn middelbare school-periode vooral lezend door; het lijkt of hij op die manier aan de werkelijkheid kan ontsnappen. Wanneer de broers gaan studeren en op kamers gaan, zijn de moeilijkheden nog niet voorbij. Duidelijk is dat moeder de problemen niet kan oplossen.

Je kon wensen dat je macht had over de dingen die gebeurden, maar meestal ontvouwden ze zich, of je er nu was of niet. Wat restte was kijken, of beter nog: wegkijken. Die weken en maanden dat Kai thuis was, bestond alle bezoek uit mannen in functie. Deurwaarders. Meteropnemers. Een onderwijs-inspecteur. (p. 397)

Het is aangrijpend om te lezen over de teloorgang van een gezin. Na de proloog volgt een anekdotisch gedeelte, waarbij het perspectief steeds bij Kai ligt. Dit gedeelte van het boek vond ik soms iets te kwajongensachtig. Het populaire taalgebruik van Kai en zijn vriendjes die hutten bouwen en over meisjes fantaseren ging op den duur vervelen. De herinneringen aan Kais vader zijn daarentegen ontroerend. Naarmate Kai ouder wordt en een steeds meer beschouwende blik krijgt, wordt het verhaal steeds indrukwekkender. Wat mij bevreemde is dat ik, ondanks de fouten die de moeder maakt, sympathie voor haar kreeg. Vooral het dagboekfragment uit de epiloog, waarin deze flamboyante vrouw háár kant van het verhaal vertelt, vond ik confronterend.

Je vraagt je af wat er terecht komt van deze kinderen, die misschien wel in rust opgroeien, maar de reinheid en regelmaat moesten ontberen. Auke Hulst heeft zijn instabiele jeugd in elk geval omgezet in deze prachtige roman. De laatste vijftig pagina’s van het boek, wanneer Kai zijn moeder opzoekt in Zuid-Frankrijk en haar financieel ondersteunt en confronteert met het verleden, zijn essentieel. Het lijkt of de verteller zich dan pas echt realiseert dat de moeder niet zal veranderen en dat de zoon degene is die daarmee  om zal moeten leren gaan.

Moeder nam een slok van haar koffie en liet zich kinderlijk enthousiast uit over het weer en het decor. Het was wonderlijk en jaloersmakend hoe ze de wereld kon zien: altijd door het prisma van het moment, met oogkleppen op die haar beschermden tegen toen en straks. Daarin school een verborgen wijsheid, die hij nooit de zijne zou kunnen maken. (p. 324)

Ik vind Kinderen van het ruige land een mooi en ontroerend verhaal en het voldeed daarmee aan mijn verwachtingen. Het is echt een boek dat je nog even bijblijft! Op de website van Meulenhoff kun je het begin van de Kinderen van het ruige land lezen. In deze aflevering van De Wandeling (KRO) vertelt Auke Hulst over zijn jeugd, terwijl hij wandelt door de omgeving waarin hij opgroeide. Samen met zijn broer vormt Auke Hulst de band De Meisjes. Luister hieronder drie liedjes die betrekking hebben op hun jeugd.