Hollands Siberië (2014) is de zevende literaire roman van Mariët Meester. De schrijfster neemt in dit boek een aantal historische feiten als uitgangspunt. Het verhaal speelt zich namelijk af in de voormalige strafkolonie Veenhuizen, waar landlopers en criminelen in opvoedgestichten werden geplaatst. Het decor van het boek, de plaatselijke pastorie, bestaat echt. Sterker nog, de schrijfster verbleef voor dit boek een periode in het vroegere woonhuis van haar hoofdpersonage!

Het verhaal gaat over de franciscaan Peter Pex. Halverwege de jaren dertig van de twintigste eeuw arriveert hij in Veenhuizen. Hij neemt zijn intrek in de pastorie en staat de Veenhuizenaars – zowel gevangenen (‘verpleegden’) als het justitiepersoneel – met raad en daad terzijde. De pastoor neemt zijn taak serieus: hij probeert conflicten tussen families op te lossen, oefent invloed uit op de gevangenisdirectie en zoekt zelfs naar praktische oplossingen voor een kinderloos echtpaar. Maar aan zijn eigen problemen gaat hij voorbij…

Wanneer de Tweede Wereldoorlog uitbreekt, raakt de pastoor betrokken bij het verzet. Zijn huishoudster is daarbij zijn steun en toeverlaat. Wat absoluut niet mag, gebeurt toch: de pastoor krijgt een liefdesrelatie met deze Martine. Meester geeft hun opbloeiende liefde en stiekeme avances behoorlijk wat aandacht in het boek (wat mij betreft iets te veel van het goede). De situatie wordt steeds complexer, wat de nodige spanning aan het verhaal geeft. Omdat het dagelijkse leven in oorlogstijd al zwaar genoeg is, zoekt pastoor Pex zijn heil in sterke drank. Mede hierdoor wordt de situatie onhoudbaar. In een periode van vijftien jaar is de pastoor van een bevlogen man – die af en toe ’s nachts twijfelde aan zichzelf – verandert in iemand die een dubbelleven leidt. Het boek draait dan ook eigenlijk om pastoor Pex’ worstelingen met zijn functie als katholieke geestelijke en het bijbehorende celibaat. De pastoor is een vat vol tegenstrijdigheden. Zoals een schilder die de pastoor portretteert het verwoordt:

‘Ik wil de gelaagdheid van uw karakter laten zien, het ambivalente in u. U bent serieus, u doet uw best om de wereld humaner te maken, maar tegelijkertijd bent u sensueel en ondeugend.’ (p. 244-245)

Het verhaal eindigt wanneer pastoor Pex uit Veenhuizen vertrekt. Bij zijn aankomst vijftien jaar eerder had hij waarschijnlijk niet kunnen bedenken in welke hoedanigheid. Er is veel veranderd in het leven van deze man. Op een knappe manier weet de schrijfster de overpeinzingen van de pastoor door het verhaal te weven. Aan alles merk je trouwens dat Meester het koloniedorp van binnenuit kent: de omgevingsschetsen en de problematiek van de bewoners worden levensecht verteld. Hollands Siberië is een mooie roman over een ongewone man in een bijzonder dorp!

Onlangs verscheen op TV Drenthe de documentaire ‘Het gevangenisdorp. Veenhuizen in de twintigste eeuw’ (onder regie van Jaap de Ruig) waarin we de schrijfster volgen in haar onderzoek over Veenhuizen en waarin vele (oud-)Veenhuizers aan het woord komen. Sommige ruimtes uit de roman (zoals de pastorie met schuilkelder) komen in beeld. Ook wordt er gesproken over de pastoor waarop het personage pastoor Pex is gebaseerd. De documentaire is hier terug te zien.