De meeste mensen zullen Susan Smit kennen van haar spirituele boeken, maar met Vloed (2010) heeft de schrijfster bewezen dat het genre van de historische roman haar ook goed ligt. Smits nieuwste boek, Gisèle (2013), is opnieuw op historische feiten gebaseerd. Het ruim 500 pagina’s tellende boek gaat over de dichter Adriaan Roland Holst (1888-1976) en twee belangrijke vrouwen in zijn leven: de actrice Mies Peters en de kunstenares Gisèle van Waterschoot van der Gracht (1912-2013).

De dichter, die door familie en vrienden ‘Jany’ werd genoemd, was in de periode rond de Tweede Wereldoorlog bijzonder geliefd. In zijn woonplaats Bergen ontving hij graag beroemde schrijvers en dichters. Jany stond bekend als een echte rokkenjager. Aanvankelijk lijkt de roman Gisèle dan ook niet meer te zijn dan een ingewikkelde liefdesgeschiedenis. Deze eerste indruk werd versterkt door de cover van het boek: een filmposterachtige afbeelding die naar mijn smaak te theatraal is.

In het boek wisselt het perspectief telkens tussen Jany, Mies en Gisèle, zodat de gevoelens van de drie belangrijkste personages duidelijk naar voren komen. Tussen Jany en Gisèle ontstaat (na wat romantische verwikkeligen) een diepe zielsverwantschap. Voor Mies, die droomt van een groots en meeslepend leven, is Jany een hartstochtelijke minnaar. Deze amoureuze geschiedenis wordt doorbroken door de donkere periode van de oorlog. In de kunstenaarskringen rond de dichter moet de één na de ander onderduiken, en ook Jany ontkomt daar niet aan. Gisèle neemt jonge Joodse vluchtelingen in huis en probeert het hoofd boven water te houden. Ook Mies moet keuzes maken: haar huwelijk met NSB’er Paul loopt op de klippen en vanwege de toneelcarrière die ze nastreeft, ziet ze haar dochtertje maar weinig. De drie – Jany, Mies en Gisèle – blijven hoe dan ook voor altijd verbonden. Liefde is een grillige, sterke kracht!

Smit schrijft meeslepend en laat met dit verhaal het belang van kunst, met name in oorlogstijd, zien. De roman is weliswaar op ware gebeurtenissen gegrond, maar toch is Gisèle geen non-fictie. De schrijfster heeft de feiten moeten interpreteren en haar verbeeldingskracht gebruikt, bijvoorbeeld bij het vormgeven van de personages. Verwacht dus geen biografie over de dichter A. Roland Holst, hoewel er veel geciteerd wordt uit zijn briefwisselingen en er regelmatig gedichten worden aangehaald.

Gisèle is een oorlogs- en liefdesroman ineen. Het boek heeft mij veel geleerd over hoe artiesten tijdens de Duitse bezetting geconfronteerd werden met de Kultuurkamer. Het boek geeft een sterk beeld van het kunstenaarsmilieu in oorlogstijd. Ook de tragische geschiedenis van de teleurgestelde NSB’er Paul (Mies’ echtgenoot), vond ik indrukwekkend. 

Bekijk hieronder het filmpje waarin Susan Smit in het televisie-programma Pauw & Witteman (VARA) verteld over haar boek en over de bijzondere rol die Gisèle in het leven van A. Roland Holst heeft gespeeld.

Volg dit blog via Bloglovin’, Facebook of Twitter door op de onderstaande buttons te klikken of vul in de rechterzijbalk je e-mailadres in, klik op ‘Inschrijven’ en ontvang van iedere blogpost een bericht!