Om sommige boeken kun je niet heen. De vergelding. Een dorp in tijden van oorlog (2013) van Jan Brokken is zo’n boek.  Het boek is voor verschillende prijzen genomineerd: de Libris Geschiedenisprijs, die op 20 oktober uitgereikt wordt, de NS Publieksprijs waarvan de winnaar op 15 oktober bekendgemaakt zal worden én de AKO Literatuurprijs waarvan de jury op 28 oktober de winnaar kiest. Dat schept verwachtingen!

Kort gezegd gaat De vergelding over de vraag wie er verantwoordelijk is voor de dood van een Duitse soldaat die tijdens de Tweede Wereldoorlog tegen een elektriciteitskabel liep. Was het een ongeluk, of niet? De bezetters gaan uit van sabotage en nemen op een afschuwelijke manier wraak: zeven mannen uit het dorpje Rhoon worden geëxecuteerd en hun huizen worden in brand gestoken. Aan de hand van getuigenverslagen, interviews en processtukken reconstrueert de auteur wat er precies gebeurde tijdens die avond van 10 oktober 1944.

Op de voorkant van het boek prijkt een sticker met een aanbevelingstekst van Geert Mak: ‘Leest als een detective van de beste soort. En allemaal echt gebeurd!’ Jan Brokken gaat dan ook als een echte rechercheur te werk: hij pluist álles uit. Ieder hoofdstuk geeft weer een andere kijk op de zaak. Mij ging dat soms iets te ver: zelfs van personen die in het verhaal een ‘bijrol’ vervullen werd de voorgeschiedenis ontrafeld. Aan het einde van het boek vraag je je af: waar was dat goed voor?

Met alleen de feiten komt de auteur er niet, te meer daar sommige verklaringen elkaar tegenspreken. Daarom interpreteert hij veel, bijvoorbeeld wat voor karakter iemand gehad moet hebben. Aan het begin geeft de auteur toe dat hij sommige zaken niet weet en dat bepaalde omstandigheden niet meer te achterhalen zijn. ‘Ik beken dat liever maar direct, om aan te geven dat dit verhaal heen en weer slingert tussen feit en veronderstelling.’ De auteur schept een gedetailleerd beeld van een klein dorp onder Rotterdam aan het einde van de oorlog.

Stilistisch blinkt Brokken in dit boek niet uit. Halverwege dacht ik: dit is niet meer dan een feitenrelaas. (Misschien is het genre detective niet voor mij weggelegd?) En áls de auteur iets mooi wil opschrijven, gaat het al snel mis (klungelige zinnen, tenenkrommende metaforen). Een aantal passages daarentegen is plotseling erg goed geschreven; sommige beelden staan op mijn netvlies gebrand.

Kortom, ik begrijp dat dit boek een publiekslieveling is: het gaat over een aangrijpende waargebeurde geschiedenis. Boeken over de oorlog worden volgens mij graag gelezen, zeker nu er, zoveel jaar later, ruimte is voor nuancering. Veel lezers houden daarnaast van de spanning die wordt opgebouwd in een boek, zoals ook hier in De vergelding gebeurt. Maar ik betwijfel of het boek in aanmerking moet komen voor de grote literaire prijzen. We wachten in spanning af!

Volg dit blog via Bloglovin’, Facebook of Twitter door op de onderstaande buttons te klikken of vul in de rechterzijbalk je e-mailadres in, klik op ‘Inschrijven’ en ontvang van iedere blogpost een bericht!